Niepłodność męska

Niepłodność jest definiowana, jako niepowodzenie odsetka par w zajściu w ciążę po roku regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji. Zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet zjawisko płodności jest złożone i w wielu przypadkach, niepłodność jest wynikiem wielu przyczyn u obydwojga partnerów.

- niepłodność pierwotna – stan, w którym mężczyzna nigdy nie doprowadził do koncepcji u partnerki
– niepłodność wtórna – gdy mężczyzna doprowadził do koncepcji partnerki w przeszłości, ale obecnie nie może tego uczynić

Płodność u mężczyzny zależy od właściwego działania narządów i hormonów płciowych doprowadzających do powstania zdolnych do zapłodnienia plemników. Proces hormonalny rozpoczyna się w obszarze mózgu, zwanym podwzgórzem, gdzie wytwarzany jest hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH), który pobudza z kolei przysadkę do produkcji hormonu folitropowego (FSH) oraz hormonu luteinizującego (LH). FSH podtrzymuje produkcję plemników, a LH pobudza wytwarzanie męskiego hormonu płciowego – testosteronu. Obydwa te procesy zachodzą w jądrach, które znajdują się w worku mosznowym. Znajduje się on na zewnątrz ciała, ponieważ normalna temperatura organizmu prowadzi do zmniejszenia, a nawet zatrzymania powstawania plemników. Każde jądro składa się z kilkuset mikroskopijnych kanalików, zwanych kanalikami nasiennymi, w których wytwarzane są plemniki. Wokół kanalików nasiennych znajdują się kępki komórek Leydiga, które są odpowiedzialne za wytwarzanie testosteronu. Plemniki rozpoczynają swój rozwój od komórek plemnikotwórczych tzw. spermatogonii. Cały cykl powstawania oraz dojrzewania plemników trwa około 72 dni i jest związany z procesem przekształcania komórek plemnikotwórczych w plemniki. Podczas pierwszego etapu rozwoju, plemniki częściowo są zagłębione w amebowatych komórkach, znanych jako komórki Sertoliego. Kiedy rozwój główki i witki jest zakończony, plemniki są uwalniane z komórki do mikroskopijnego przewodu, zwanego najądrzem. Wędrówka plemnika przez najądrze trwa około trzech tygodni. Płyn, w którym jest on transportowany zawiera fruktozę, dostarczającą plemnikowi energii podczas procesu dojrzewania. We wczesnych etapach przemieszczania plemnik nie jest w stanie płynąć ruchem prostolinijnym, bowiem słabo jeszcze porusza niewykształconą w pełni witką. Po osiągnięciu obwodowego zakończenia najądrza, plemnik uzyskuje już ostateczna ruchliwość. Każdy normalny, dojrzały plemnik składa się z główki, która zawiera materiał genetyczny – czyli DNA oraz z witki, która wychylając się silnie na boki przesuwa główkę do przodu z prędkością równą czterokrotnej jego długości na sekundę. Zdolność plemnika do poruszania się bardzo aktywnym ruchem progresywnym po linii prostej jest prawdopodobnie najbardziej wiarygodnym parametrem męskiej płodności.

Podczas ejakulacji, plemniki zostają przesunięte dzięki skurczom z najądrzy do dwóch przewodów, zwanych nasieniowodami. Stamtąd, są przemieszczane do przewodów wytryskowych, które otwierają się do światła cewki moczowej. Zaraz przed wytryskiem, płyn z gruczołu krokowego i dwóch innych małych gruczołów, zwanych pęcherzykami nasiennymi zostaje połączony z plemnikami w przewodach wyprowadzających i powstaje wtedy nasienie (sperma). Podczas orgazmu, pęcherzyki nasienne gwałtownie wyrzucają spermę do cewki moczowej. W tym czasie, mięsień szyi pęcherza moczowego zaciska się, co zapobiega cofaniu się spermy do pęcherza moczowego. Inny zwieracz otwiera się na końcu przewodów ejakulacyjnych, dzięki czemu sperma zaczyna się zbierać u podstawy prącia. W końcu, mięśnie wokół prącia zaczynają się rytmicznie kurczyć i to doprowadza do wytrysku nasienia na zewnątrz. Sperma tworzy środowisko zasadowe, które chroni plemniki przed kwaśną wydzieliną kobiecej pochwy. Zawiera ona również substancje śluzowe i galaretowate zapobiegające wypływaniu nasienia zbyt szybko z pochwy oraz fruktozę, zapewniającą stałe źródło energii dla poruszających się plemników.

Normalnie, śluz szyjkowy stanowi nieprzepuszczalną barierę dla plemników. Przed owulacją śluz staje się uwodniony, ciągliwy i pozwala na wniknięcie plemników. Jeżeli plemniki wnikną do śluzu szyjkowego to mogą przetrwać w nim do czterech dni, niemniej powinny dotrzeć do komórki jajowej w ciągu dwunastu godzin, ponieważ tyle właśnie trwa jej gotowość do zapłodnienia w jajowodzie.

Jeżeli plemniki nie są w stanie dotrzeć do szyjki macicy w przeciągu kilku godzin, to sam płyn nasienny staje się toksyczny dla plemników. Zwykle około kilkudziesięciu milionów plemników znajduje się w pierwszej porcji wytrysku, ale w normalnych warunkach, tylko około 15% plemników jest prawidłowych i zdolnych do zapłodnienia komórki jajowej. Z tej puli, zaledwie ok. 5% udaje się przetrwać w kwaśnym środowisku pochwy i zawiesić się w śluzie szyjkowym, w którym nabywają zdolności do zapłodnienia ( kapacytacja ). Gotowość do zapłodnienia polega na pozbywaniu się w śluzie pewnych białek na powierzchni główki plemnika, co umożliwia potem uwolnienie enzymów z akrosomu tj. części główki plemnika przypominającą czapeczkę. W miarę, jak rozpuszcza się błona akrosomalna, uwalniane z niej enzymy zaczynają drążyć otwór w twardej osłonce przeźroczystej otaczającej komórkę jajową. W końcu, tylko jeden z plemników przedostaje się do środka i rozpoczyna proces zapłodnienia.

Parametry nasienia płodnego mężczyzny według WHO

Potencjalne gonadotoksyny