Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie

Przyjęta przez Komitet Ministrów Rady Europy w dniu 19 listopada 1996 roku

• Preambuła
• Postanowienia ogólne
• Zgoda
• Prywatność i prawo do informacji
• Ludzki genom
• Badania naukowe
• Pobieranie organów i tkanek od żyjących dawców dla celów transplantacji
• Zakaz osiągania zysku i wykorzystywanie części ciała ludzkiego
• Naruszenie postanowień Konwencji
• Stosunek Konwencji do innych przepisów
• Debata publiczna
• Interpretacja i uzupełnianie Konwencji
• Protokoły
• Zmiany przepisów Konwencji
• Postanowienia końcowe

Preambuła

Państwa członkowskie Rady Europy, inne Państwa i Wspólnota Europejska, sygnatariusze niniejszej Konwencji;

Uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka, ogłoszoną przez Zgromad-zenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia 1948 r.;
Uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r.;
Uwzględniając Europejską Kartę Społeczną z 18 października 1961 r.;
Uwzględniając Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Mię-dzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r.;
Uwzględniając Konwencję o ochronie jednostki w aspekcie automatycznego przetwar-zania danych o charakterze osobowym z 28 stycznia 1981 r.;
Uwzględniając również Konwencję Praw Dziecka z 20 listopada 1989 r.;
Uznając, że celem Rady Europy jest osiąganie większej jedności jej członków oraz że jedną z metod, dzięki którym można ten cel osiągnąć, jest przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności;
Świadome szybkiego postępu w biologii i medycynie;
Przekonane o konieczności poszanowania osoby ludzkiej, zarówno jako jednostki, jak i przedstawiciela gatunku ludzkiego oraz uznając znaczenie zapewnienia godności jednostce ludzkiej;
Świadome, że niewłaściwe wykorzystanie biologii i medycyny może zagrażać godności ludzkiej;
Potwierdzając, że postęp w biologii i medycynie należy wykorzystywać dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń;
Podkreślając potrzebę współpracy międzynarodowej, tak aby cała ludzkość mogła skorzystać z osiągnięć biologii i medycyny;
Uznając znaczenie promowania dyskusji publicznej na temat problemów wynikają-cych z zastosowania biologii i medycyny a także możliwych rozwiązań tych problemów;
Pragnąc przypomnieć wszystkim członkom społeczeństwa ich prawa i obowiązki;
Uwzględniając dorobek Zgromadzenia Parlamentarnego w tej dziedzinie, w tym Rekomendację 1160 (1991 r.) w sprawie opracowania Konwencji Bioetycznej;
W zamiarze stworzenia koniecznych środków gwarantujących godność ludzką i pod-stawowe prawa wolności człowieka w dziedzinie zastosowań biologu i medycyny;
Uzgodniły, co następuje:

Postanowienia ogólne

Artykuł l (Cel i przedmiot)
Strony niniejszej Konwencji chronią godność i tożsamość istoty ludzkiej i gwarantują każdemu, bez dyskryminacji, poszanowanie dla jego integralności oraz innych podstawo-wych wolności w sferze zastosowań biologii i medycyny.
Państwa – Strony podejmą w prawie wewnętrznym konieczne środki w celu zapew-nienia skuteczności przepisów niniejszej Konwencji.

Artykuł 2 (Prymat istoty ludzkiej)
Interes i dobro istoty ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa lub nauki.

Artykuł 3 (Zasada równego dostępu do opieki medycznej)
Uwzględniając potrzeby zdrowotne oraz dostępne środki. Strony podejmą w ramach swoich kompetencji stosowne działania w celu zapewnienia równego dostępu do opieki medycznej o właściwej jakości.

Artykuł 4 (Standardy zawodowe)
Jakakolwiek interwencja w dziedzinie zdrowia, w tym badania naukowe, musi być przeprowadzona w poszanowaniu norm i obowiązków wynikających z zasad postępowania zawodowego, jak również reguł postępowania, które mają zastosowanie w konkretnym przypadku.

Zgoda

Artykuł 5 (Postanowienia ogólne)
Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej. Przed dokonaniem interwencji osoba zainteresowana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji, jak również jej konsekwencjach i ryzyku.Osoba zainteresowana może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę.

Artykuł 6 (Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody)
1. Z zastrzeżeniem artykułu 17 i artykułu 20, interwencja medyczna może być dokonana wobec osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody tylko wtedy, gdy jest to dla niej bezpośrednio korzystne.
2. W stosunku do małoletniego, nie posiadającego, zgodnie z obowiązujący m prawem, zdolności do wyrażenia zgody na interwencję medyczną, interwencja taka może być prze-prowadzona za zezwoleniem jego przedstawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy przepisów prawa.Opinię małoletniego należy uważać za czynnik, którego znaczenie wzrasta w zależ-ności od wieku i stopnia dojrzałości.
3. Jeżeli zgodnie z obowiązującym prawem, osoba dorosła nie posiada zdolności do wyrażenia zgody na interwencję z powodu ułomności psychicznej, choroby albo innych podobnych powodów, interwencja medyczna może być przeprowadzona za zgodą jej przed-stawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy przepisów prawa.Osoba poddana interwencji medycznej powinna, o ile jest to możliwe, uczestniczyć w podejmowaniu decyzji.
4. Przedstawiciel ustawowy, odpowiednie władze albo inna osoba lub instytucja, wymienione w ustępach 2 i 3, powinni otrzymać informacje, o których mowa w artykule 5, według tych samych zasad co osoba zainteresowana.
5. Zgoda, o której mowa w ustępach 2 i 3, może być w każdym czasie wycofana dla dobra osoby zainteresowanej.

Artykuł 7 (Ochrona osób z zaburzeniami psychicznymi)
Osoba cierpiąca na poważne zaburzenia psychiczne może, bez wyrażenia zgody, zostać poddana interwencji medycznej mającej na celu leczenie tych zaburzeń jeżeli brak inter-wencji stwarza ryzyko znacznego uszczerbku dla jej zdrowia, pod warunkiem zachowania gwarancji określonych przez prawo, obejmujących nadzór, kontrolę i środki odwoławcze.

Artykuł 8 (Nagłe wypadki)
Jeżeli, ze względu na nagłą sytuację, nie można uzyskać wymaganej zgody, interwencję medyczną można przeprowadzić bezzwłocznie, o ile jest niezbędna z punktu widzenia korzyści zdrowotnych danej osoby.

Artykuł 9 (Życzenia wcześniej wyrażone)
Należy brać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia osoby zainteresowanej co do interwencji medycznej, jeżeli w chwili jej przeprowadzania nie jest ona w stanie wyrazić swojej woli.

Prywatność i prawo do informacji

Artykuł 10 (Prywatność i prawo do informacji)
1. Każdy ma prawo do poszanowania jego życia prywatnego w zakresie informacji dotyczących jego zdrowia.
2. Każdy ma prawo zapoznania się z wszelkimi informacjami zebranymi na temat jego zdrowia. Należy jednak respektować życzenia osób, które nie chcą zapoznać się z tymi informacjami.
3. W wyjątkowych przypadkach prawo wewnętrzne może wprowadzić, w interesie osoby zainteresowanej, ograniczenia w wykonywaniu praw określonych w ustępie 2.

Ludzki genom

Artykuł 11 (Zakaz dyskryminacji)
Każda forma dyskryminacji osób ze względu na dziedzictwo genetyczne jest zakazana.

Artykuł 12 (Genetyczne testy prognozujące)
1. Testy prognozujące choroby genetyczne albo testy, które mogą służyć do identyfikacji nosiciela genu odpowiedzialnego za chorobę oraz testy, które mogą wykryć gene-tyczne predyspozycje lub podatność na zachorowanie, mogą być przeprowadzone wyłącznie dla celów zdrowotnych albo dla badań naukowych związanych z celami zdrowotnymi oraz podlegają odpowiednim konsultacjom genetycznym.

Artykuł 13 (Interwencja wobec ludzkiego genomu)
Interwencja mająca na celu dokonanie zmian w genomie ludzkim może być przeprowadzona wyłącznie w celach profilaktycznych, terapeutycznych lub diagnostycznych tylko wtedy, gdy jej celem nie jest wywołanie dziedzicznych zmian genetycznych potomstwa.

Artykuł 14 (Zakaz dokonywania selekcji płci)
Wykorzystywanie technik medycznie wspomaganego procesu prokreacji jest zakazane, o ile celem tych technik jest wybór płci przyszłego dziecka, za wyjątkiem sytuacji, gdy selekcja taka pozwala uniknąć poważnej choroby dziedzicznej związanej z płcią dziecka.

Badania naukowe

Artykuł 15 (Postanowienia ogólne)
Badania naukowe w dziedzinie biologii i medycyny prowadzone są w sposób swobodny, jednak zgodnie z niniejszą Konwencją i innymi przepisami zapewniającymi ochronę istoty ludzkiej.

Artykuł 16 (Ochrona osób poddawanych badaniom)
Przeprowadzanie badań na ludziach jest dopuszczalne, o ile zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:
I. nieistnienie metody o porównywalnej skuteczności, alternatywnej do badań na ludziach;
II. ryzyko podejmowane przez osobę zainteresowaną jest proporcjonalne do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań;
III. projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję po niezależnej ocenie jego wartości naukowej, w tym wagi celu badań i po przeprowadzeniu wszechstronnej oceny co do jego dopuszczalności pod względem etycznym;
IV. osoby poddawane badaniom są informowane o swoich prawach oraz o ochronie gwarantowanej w przepisach prawa;
V. wymagana zgoda, o której mowa w artykule 5, powinna być wyrażona wprost, w sosób wyraźny i powinna być udokumentowana. W każdej chwili można swobodnie zgodę wycofać.

Artykuł 17 (Ochrona osób niezdolnych do wyrażania zgody)
1.Badania na osobie nie posiadającej zdolności do wyrażania na nie zgody, o której mowa w artykule 5, mogą być przeprowadzone tylko przy spełnieniu wszystkich następujących warunków:
I. spełnienie warunków wynikających z artykułu 16, punkt I – IV;
II. oczekiwane wyniki badań są w stanie zapewnić rzeczywistą i bezpośrednią korzyść dla zdrowia osoby zainteresowanej;
III. badania o porównywalnej skuteczności nie mogą być przeprowadzone na osobach osiadających zdolność do wyrażania zgody;
IV. wymagana zgoda, o której mowa w artykule 6, została wyrażona w sposób wyraźny i na piśmie;
V. osoba zainteresowana nie sprzeciwia się.
2. Wyjątkowo i z zachowaniem środków ochronnych przewidzianych przez prawo, w sytuacji, gdy oczekiwane wyniki badań nie zapewniają bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby zainteresowanej, badania takie mogą być przeprowadzone, o ile spełnione zostaną warunki wymienione w punktach (I), (III), (IV), i (V) poprzedzającego ustępu 1 oraz dodat-kowo następujące warunki:
I. badanie ma na celu przyczynienie się, poprzez osiągnięcie znacznego postępu wiedzy naukowej o stanie osoby, jej chorobie lub zaburzeniach, do ostatecznego osiągnięcia wyni-ków zapewniających korzyść zdrowotną osobie zainteresowanej albo innym osobom tej samej kategorii wiekowej albo dotkniętym tą samą chorobą lub zaburzeniami albo o tym samym stanie zdrowia;
II. badania stwarzają minimalne ryzyko i minimalne obciążenie dla osoby im poddawanej.

Artykuł 18 (Badania na embrionach in vitro)
1.Jeżeli prawo zezwala na przeprowadzanie badań na embrionach in vitro, należy zapewnić odpowiednią ochronę tym embrionom.
2.Tworzenie embrionów ludzkich dla celów naukowych jest zabronione.

Pobieranie organów i tkanek od żyjących dawców dla celów transplantacji

Artykuł 19 (Postanowienia ogólne)
1.Pobieranie organów albo tkanek od żyjącej osoby w celu dokonania transplantacji może być przeprowadzone jedynie dla uzyskania terapeutycznej korzyści biorcy i tylko wtedy, gdy nieosiągalny jest odpowiedni organ lub tkanka od osoby zmarłej, a nie istnieje alternatywna metoda terapeutyczna o porównywalnej skuteczności.
2. Wymagana zgoda, o której mowa w artykule 5, powinna być wyrażona wprost i w sposób wyraźny, na piśmie lub przed właściwymi instytucjami.

Artykuł 20 (Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody na pobranie organów)
1.Nie można dokonać pobrania organów lub tkanek od osoby, która nie posiada zdolności do wyrażenia zgody, o której mowa w artykule 5.
2.Wyjątkowo i zgodnie z ochroną zapewnioną przez przepisy prawa, pobranie rege-nerujących się tkanek od osoby, która nie posiada zdolności do wyrażenia zgody, może być dokonana, gdy zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:
I.odpowiedni dawca mający zdolność do wyrażenia zgody nie jest osiągalny;
II.biorcą jest brat lub siostra dawcy;I
III. transplantacja jest niezbędna dla ratowania życia biorcy;
IV. zgoda i zezwolenie, o których mowa w artykule 6, ustępy 2 i 3, zostały wyrażone w sposób wyraźny i na piśmie, zgodnie z prawem i za zgodą właściwej instytucji;
V. potencjalny dawca nie zgłasza sprzeciwu.

Zakaz osiągania zysku i wykorzystywanie części ciała ludzkiego

Artykuł 21 (Zakaz osiągania zysku)
Ciało ludzkie i jego części nie mogą, same w sobie, stanowić źródła zysku.

Artykuł 22 (Wykorzystanie pobranych części ciała ludzkiego)
Jeżeli w czasie interwencji medycznej pobrano część ludzkiego ciała, może być ona przechowywana i wykorzystana w celu innym niż ten, dla którego została pobrana tylko wtedy, gdy właściwie poinformowano o tym odpowiednie osoby i uzyskano ich zgodę.

Naruszenie postanowień Konwencji

Artykuł 23 (Naruszenie praw lub zasad)
Strony zapewniają właściwą ochronę sądową w celu zapobiegania albo szybkiego zaprzestania bezprawnego naruszania praw i zasad określonych w niniejszej Konwencji.

Artykuł 24 (Odszkodowanie)
Osoba, która poniosła nieuzasadnioną szkodę na skutek interwencji, ma prawo do słusznego odszkodowania, na warunkach i w sposób określony przez prawo.

Artykuł 25 (Sankcje)
Strony zapewnią stosowanie odpowiednich sankcji w przypadku naruszenia postano-wień niniejszej Konwencji.

Stosunek Konwencji do innych przepisów

Artykuł 26 (Ograniczenie w wykonywaniu praw)
1. Wykonywanie praw i gwarancji zawartych w mniejszej Konwencji nie może podlegać innym ograniczeniom, niż te określone przez prawo, które są konieczne w społe-czeństwie demokratycznym, do ochrony bezpieczeństwa publicznego, zapobiegania prze-stępczości, ochrony zdrowia publicznego albo ochrony praw i wolności innych osób.
2. Ograniczenia przewidziane w ustępie poprzedzającym są niedopuszczalne w od-niesieniu do artykułach 11, 13, 14, 16,17,19, 20 i 21.

Artykuł 27 (Rozszerzenie ochrony)
Żadnego z przepisów niniejszej Konwencji nie można interpretować jako ograniczającego albo w inny sposób naruszającego możliwości Strony do przyznania dalej idącej ochrony w dziedzinie zastosowań biologii i medycyny, niż ochrona określona w niniejszej Konwencji.

Debata publiczna

Artykuł 28 (Debata publiczna)
Strony uznają, że podstawowe problemy związane z rozwojem biologii i medycyny mogą być przedmiotem debaty publicznej, uwzględniającej zwłaszcza istotne implikacje medyczne, społeczne, ekonomiczne, etyczne i prawne tych problemów oraz uznają, że możliwe zastosowania osiągnięć biologii i medycyny podlegają odpowiednim konsultacjom.

Interpretacja i uzupełnianie Konwencji

Artykuł 29 (Interpretacja Konwencji)
Europejski Trybunał Praw Człowieka może wydawać, bez bezpośredniego odniesienia do jakiegokolwiek postępowania toczącego się w sądzie, opinie doradcze na zapytania prawne dotyczące interpretacji tej Konwencji. Z wnioskiem wydania opinii doradczej może wystąpić:
– Rząd Strony po zawiadomieniu innych Stron
– Komitet ustanowiony na podstawie artykułu 32, w składzie ograniczonym do Przedstawicieli Stron Konwencji, decyzją przyjętą większością dwóch trzecich oddanych głosów.

Protokoły

Artykuł 31 (Protokoły)
Strony mogą uzgodnić protokoły, o których mowa w artykule 32, w celu rozwinięcia w poszczególnych dziedzinach zasad zawartych w niniejszej Konwencji.
Protokoły są otwarte do podpisu dla Sygnatariuszy niniejszej Konwencji. Będą one podlegać ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu. Sygnatariusz nie może ratyfikować, przy-jąć lub zatwierdzić protokołów przed ratyfikowaniem Konwencji.

Zmiany przepisów Konwencji

Artykuł 32 (Zmiany przepisów Konwencji)
1. Zadania przydzielone „Komitetowi” w tym artykule i w artykule 29 są wykonywane przez Komitet Kierujący do spraw Bioetyki (CDBI) albo przez inny komitet wyznaczony do tych zadań przez Komitet Ministrów.
2.Bez naruszania postanowień artykułu 29, każde Państwo członkowskie Rady Euro-py, jak również każde Państwo – Strona Konwencji nie będące członkiem Rady Europy, może być reprezentowane i mieć jeden głos w Komitecie w zakresie zadań nałożonych przez Konwencję.
3. Państwo nie będące Stroną Konwencji, wobec którego ma zastosowanie artykuł 33, lub które zostało zaproszone do przystąpienia do Konwencji zgodnie z postanowieniami artykułu 34, może być reprezentowane w Komitecie przez obserwatora. Wspólnota Europej-ska, o ile nie jest Stroną Konwencji, może być reprezentowana w Komitecie przez obser-watora.
4. Aby uwzględnić osiągnięcia nauki. Komitet powinien zbadać Konwencję nie później niż pięć lat po jej wejściu w życie, a następnie w określonych przez siebie odstępach czasu.
5. O propozycji zmiany przepisów niniejszej Konwencji, propozycji protokołu lub jego zmiany, złożonych przez Stronę, Komitet lub Komitet Ministrów, zawiadamia się Sekretarza Generalnego Rady Europy, który przekazuje je Państwom członkowskim Rady Europy, Wspólnocie Europejskiej, Sygnatariuszom, Stronom, Państwom zaproszonym do podpisania niniejszej Konwencji zgodnie z artykułem 33 oraz Państwom zaproszonym do przystąpienia do niniejszej Konwencji zgodnie z artykule 34.
6. Komitet obraduje nad propozycją nie wcześniej niż po upływie dwóch miesięcy od przekazania propozycji przez Sekretarza Generalnego, zgodnie z ustępem 5. Przedstawia do zatwierdzenia Komitetowi Ministrów tekst przyjęty większością dwóch trzecich oddanych głosów. Po jego zatwierdzeniu tekst przekazuje się Stronom w celu ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia.
7. Zmiana wchodzi w życie w stosunku do Stron, które ją przyjęły, pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia, w którym pięć Stron, w tym co najmniej czterech członków Rady Europy, powiadomiło Sekretarza Generalnego o jej przyjęciu.
W stosunku do Strony, która przyjmuje zmianę w terminie późniejszym, wchodzi ona w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia, w którym Strona ta powiadomiła Sekretarza Generalnego o jej przyjęciu.

Postanowienia końcowe

Artykuł 33 (Podpisanie, ratyfikowanie i wejście w życie)
1. Niniejsza Konwencja jest otwarta do podpisu dla Państw członkowskich Rady Europy, Państw nie będących członkami Rady, które uczestniczyły w opracowaniu Kon-wencji oraz dla Wspólnoty Europejskiej.
2.Konwencja podlega ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu. Dokumenty ratyfika-cyjne, przyjęcia lub zatwierdzenia, składa się Sekretarzowi Rady Europy.
3.Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia, w którym pięć Państw, w tym co najmniej cztery Państwa człon-kowskie Rady Europy, wyraziło zgodę na związanie się Konwencją, zgodnie z ustępem 2 mniejszego artykułu.
4. W stosunku do Sygnatariusza, który wyrazi zgodę na związanie się Konwencją w terminie późniejszym. Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następują-cego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia.

Artykuł 34 (Państwa nie będące członkami Rady Europy)
1. Po wejściu w życie Konwencji Komitet Ministrów Rady Europy, po konsultacji ze Stronami, może zaprosić Państwo nie będące członkiem Rady Europy, do przystąpienia do niniejszej Konwencji, podejmując decyzję większością głosów, określoną w artykule 20 litera d Statutu Rady Europy, przy jednomyślnej zgodzie przedstawicieli umawiających się Stron uprawnionych do zasiadania w Komitecie Ministrów.
2. W stosunku do Państwa przystępującego Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu przystąpienia Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

Artykuł 35 (Terytoria)
1.Sygnatariusz, w czasie podpisywania albo składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia, może określić terytorium lub terytoria, do których stosuje się niniejszą Konwencję. Inne Państwo może złożyć takie samo oświadczenie w czasie składania dokumentu przystąpienia.
2. Strona, w dowolnym terminie późniejszym, poprzez oświadczenie skierowane do Sekretarza Generalnego Rady Europy może rozszerzyć stosowanie Konwencji na inne terytorium wskazane w takim oświadczeniu, za którego stosunki międzynarodowe odpowia-da i w imieniu którego jest upoważniona do podejmowania zobowiązań. W stosunku do takiego terytorium Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia Sekretarzowi Generalnemu.
3. Oświadczenie złożone w trybie ustępów poprzedzających może być wycofane, w stosunku do jakiegokolwiek terytorium określonego w oświadczeniu, poprzez notyfikację skierowań do Sekretarza Generalnego. Wycofanie wywołuje skutek pierwszego dnia miesią-ca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia notyfikacji Sekretarzowi Generalnemu.

Artykuł 36 (Zastrzeżenia)
1. Każde Państwo i Wspólnota Europejska, w czasie podpisywania albo składania dokumentu ratyfikacyjnego mogą zgłosić zastrzeżenie do któregokolwiek artykułu Kon-wencji, w takim stopniu, w jakim ich prawo wewnętrzne nie jest zgodne z tym artykułem. Zgłaszanie zastrzeżeń o charakterze ogólnym nie jest dopuszczalne.
2.Zastrzeżenie składane w trybie niniejszego artykułu powinno zawierać krótkie przedstawienie odpowiednich przepisów prawa wewnętrznego.
3.Strona, która rozciąga stosowanie niniejszej Konwencji na terytorium określone w oświadczeniu, o którym mowa w artykule 35 ustęp 2, może zgłosić w stosunku do tego terytorium zastrzeżenie, zgodnie z przepisami ustępów poprzedzających.
4. Strona, która zgłosiła zastrzeżenie, o którym mowa w niniejszym artykule, może je wycofać poprzez oświadczenie skierowane do Sekretarza Generalnego Rady Europy. Wy-cofanie takie wywołuje skutek pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia jego otrzymania przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 37 (Wypowiedzenie)
1.Strona może w każdym czasie wypowiedzieć niniejszą Konwencję, poprzez notyfi-kację skierowaną do Sekretarza Generalnego Rady Europy.
2. Wypowiedzenie wywołuje skutek pierwszego dnia następującego po upływie trzech miesięcy od dnia otrzymania notyfikacji przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 38 (Zawiadomienia)
Sekretarz Generalny Rady Europy zawiadamia Państwa członkowskie Rady Europy, Wspólnotę Europejską, Sygnatariuszy, Strony i inne Państwa zaproszone do przystąpienia do niniejszej Konwencji:
a. o jej podpisaniu;
b. o złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia;
c.o dacie wejścia w życie Konwencji, zgodnie z artykułem 33 lub 34;
d.o zmianach lub protokołach przyjętych zgodnie z artykułem 32 oraz o dacie ich wejścia w życie;
e. o oświadczeniach złożonych zgodnie z artykułem 35;
f. o zastrzeżeniach i wycofaniu się zastrzeżeń zgodnie z artykułem 36
g. o innych czynnościach, notyfikacjach i zawiadomieniach związanych z niniejszą Konwencją.